Η ΑΓΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Η ΡΩΜΑΙΑ Ένα «ἡδύπνοο ἄνθος» της Εκκλησίας του Χριστού

Ανάμεσα στα μυρίπνοα άνθη του Παραδείσου που αφιέρωσαν όλη την επίγεια ζωή τους στον Κύριο ημών Ιησού Χριστό και που λάμπουν ως φαεινοί αστέρες μέσα στο πνευματικό στερέωμα της Εκκλησίας μας είναι και η τιμώμενη στις 29 Οκτωβρίου ένδοξος και καλλιπάρθενος Αγία Αναστασία η Ρωμαία, η οποία αναδείχθηκε το «Μαρτύρων τό ἥδυσμα», των «ἀσκουσῶν ἡ καλλονή» και των «παρθένων τό ἀγλάϊσμα καί τό σεμνολόγημα», όπως χαρακτηριστικά υμνείται και γεραίρεται μέσα από το απολυτίκιό της. Η πολύαθλος και πανεύφημος οσιοπαρθενομάρτυς του Χριστού Αγία Αναστασία η Ρωμαία γεννήθηκε και έζησε στη Ρώμη τον 3ο μ.Χ. αιώνα.

Αφού απαρνήθηκε τις εγκόσμιες απολαύσεις και τα πρόσκαιρα και φθαρτά αγαθά της παρούσης ζωής, σε ηλικία είκοσι ετών εκάρη μοναχή από μία ενάρετη και μορφωμένη γερόντισσα, ονόματι Σοφία, η οποία τη δίδαξε και την ενουθέτησε με ιδιαίτερη επιμέλεια και αγάπη στους κανόνες της μοναχικής πολιτείας. Η Αναστασία, η ενάρετη αυτή νύμφη του Χριστού, αγωνίσθηκε τον καλόν αγώνα της πίστεως και διαρκώς προόδευε πνευματικά υπό την καθοδήγηση της γερόντισσας Σοφίας, η οποία δόξαζε τον Κύριο βλέποντας την πνευματική της κόρη να διάγει τον βίο με προσευχή και νηστεία, αλλά και να προκόβει στο στάδιο των αρετών. Όμως ο διάβολος φθόνησε τον διαρκή ασκητικό της αγώνα και προσπάθησε να την αποπροσανατολίσει και να την αποκόψει από τον ένθεο έρωτα και τη μοναχική πολιτεία. Παρόλο όμως που αντιμετώπισε σαρκικές δοκιμασίες και ποικίλους πειρασμούς, έμεινε σταθερή και ακλόνητη στους πνευματικούς της αγώνες και επιδόθηκε με ακόμη πιο ένθερμο ζήλο στην προσευχή και τη νηστεία. Γι’ αυτό και υμνήθηκε ως «ἡδύπνοο ἄνθος» και «κειμήλιο παρθενίας».

Όμως ο διάβολος δεν σταμάτησε να την πολεμά. Έτσι βρήκε έναν άλλο τρόπο για να την αναγκάσει να εγκαταλείψει τον Ουράνιο Νυμφίο. Την εποχή εκείνη αυτοκράτορας της Ρώμης ήταν ο ασεβής Διοκλητιανός, ο οποίος υπέβαλε τους χριστιανούς σε σκληρά και απάνθρωπα βασανιστήρια. Έτσι οι ειδωλολάτρες υπηρέτες έσπευσαν και ανήγγειλαν στον ηγεμόνα Πρόβο, ότι η Αναστασία δεν προσκυνά τους πατρώους ειδωλολατρικούς θεούς, αλλά κηρύττει τον Ιησού Χριστό ως αληθινό Θεό και Δημιουργό του σύμπαντος. Τότε ο Πρόβος εξαγριώθηκε και αμέσως έδωσε τη διαταγή να τη συλλάβουν και να την οδηγήσουν ενώπιόν του. Οι ειδωλολάτρες υπηρέτες έσπασαν τότε την πύλη της μονής, όπου ασκείτο στη μοναχική πολιτεία η Αναστασία και αφού εισήλθαν μέσα, άρχισαν να την αναζητούν. Μόλις η γερόντισσα Σοφία αντίκρισε τη βάναυση συμπεριφορά των υπηρετών του ηγεμόνα, τους παρακάλεσε να περιμένουν λίγη ώρα. Αμέσως πήρε την Αναστασία και την οδήγησε μπροστά στο Άγιο Θυσιαστήριο. Εκεί την εμψύχωσε και την καθοδήγησε πνευματικά για τελευταία φορά, γνωρίζοντας ότι έφτασε η ώρα να βαδίσει τη στενή και τεθλιμμένη οδό του ενδόξου μαρτυρίου. Μάλιστα της είπε ότι έφτασε η κατάλληλη στιγμή για να την προσφέρει στον Ιησού Χριστό ως άφθαρτη νύμφη Του, αφού οι Άγιοι Άγγελοι θα την οδηγήσουν στον Ουράνιο Νυμφίο, όπου θα συναγάλλεται και θα συνευφραίνεται μαζί Του μέσα στην αιώνια και ανεκλάλητη χαρά του πνευματικού στερεώματος της Εκκλησίας. Οι τελευταίες πνευματικές νουθεσίες της γερόντισσας Σοφίας υπήρξαν ιδιαίτερα πολύτιμες. Μεταξύ των άλλων της τόνισε ότι ο ίδιος ο Κύριος σταυρώθηκε για τη δική μας σωτηρία και ότι ο θάνατος για το όνομα του Χριστού είναι χαρά, ευφροσύνη και φως,αλλά και μετάβαση από τα φθαρτά και πρόσκαιρα στα αιώνια και χαρμόσυνα. Κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο και η Αναστασία, η ενάρετη αυτή νύμφη του Χριστού, καλείται να υπομείνει με ανδρεία τα φρικτά βασανιστήρια για την αγάπη του Χριστού, ο Οποίος θα είναι ο συνοδοιπόρος και συμπαραστάτης της καθ’ όλη τη διάρκεια του μαρτυρίου της, για να λάμψει στο τέλος μέσα στη δόξα του Κυρίου και να λάβει τον αμάραντο στέφανο της αιωνίου ζωής, της αρρήτου ηδονής και της αφράστου αγαλλιάσεως.

Αφού άκουσε με προσοχή η Αναστασία τις τελευταίες πνευματικές υποδείξεις της Σοφίας, την παρακάλεσε να προσευχηθεί στον Θεό για να την ενισχύσει στον αγώνα της για την αγάπη του Χριστού, ώστε να μην δειλιάσει μπροστά στις απειλές και τα βασανιστήρια των τυράννων.Μ’ αυτόν τον τρόπο θα διαφύλαττε με ακρίβεια και προσήλωση όλες τις νουθεσίες της πνευματικής της μητέρας. Όταν όμως ολοκλήρωσε τη συνομιλία της με τη Σοφία, οι στρατιώτες άρπαξαν την Αναστασία και την οδήγησαν αλυσοδεμένη στο δικαστήριο. Μόλις την αντίκρισε ο ηγεμόνας Πρόβος, ζήτησε να μάθει το όνομά της. Τότε εκείνη απάντησε ότι λέγεται Αναστασία, γιατί την ανέστησε ο Κύριος για να ντροπιάσει τον ηγεμόνα και τους θεούς που πιστεύει. Η απάντησή της εξόργισε τον Πρόβο, ο οποίος όμως προσπάθησε να τη συνετίσει και να την κολακεύσει. Μάλιστα την παρότρυνε να θυσιάσει στους προγονικούς θεούς, προκειμένου να την παντρέψει μ’ έναν πλούσιο άρχοντα και να την πλουτίσει με χρυσό και ασήμι, πολυτελή ενδύματα και πολλούς υπηρέτες. Την απείλησε όμως ότι εάν δεν ακολουθήσει τις συμβουλές του, οι οποίες θα της παρέχουν μία πλούσια και άνετη ζωή, θα δοκιμάσει τη βαναυσότητά του. Τότε η Αναστασία θυμήθηκε τις πνευματικές παραινέσεις της γερόντισσας Σοφίας και με παρρησία απάντησε στον ηγεμόνα ότι για εκείνη ο πλούτος και η ζωή είναι ο Νυμφίος Χριστός. Μάλιστα για το όνομα και την αγάπη Του είναι έτοιμη και πρόθυμη και να θυσιαστεί ακόμη, αφού ο θάνατος για χάρη Του είναι πολυτιμότερος και από την ίδια τη ζωή. Η γενναιότητα, με την οποία αντιμετώπισε τον ηγεμόνα, αποδεικνύεται και από τη θαρραλέα της δήλωση ότι δεν πρόκειται να προσκυνήσει ποτέ ξύλινους και πέτρινους θεούς και αυτό που σκοπεύει ο ηγεμόνας να κάνει, ας το πράξει γρήγορα.

Η σθεναρή ομολογία της Αναστασίας εξαγρίωσε σε τέτοιο βαθμό τον ηγεμόνα, ώστε διέταξε αμέσως να τη δείρουν ανελέητα στο πρόσωπο, κατόπιν δε να τη γδύσουν ολοκληρωτικά και να την εκθέσουν γυμνή μπροστά στα μάτια όλων, γεγονός που θα οδηγούσε στον πλήρη εξευτελισμό της. Μάλιστα ο ηγεμόνας την απείλησε και πάλι, και την προειδοποίησε ότι εάν δεν υπακούσει στις προσταγές του, τότε θα τεμαχίσει το σώμα της και θα το ρίξει στα άγρια θηρία ως τροφή. Στο άκουσμα αυτών των λόγων η ενάρετη νύμφη του Χριστού απάντησε με παρρησία ότι τη γύμνωση δεν τη θεωρεί ντροπή και προσβολή της υπερηφάνειας της, αλλά απεναντίας περίλαμπρο και ευπρεπέστατο στολισμό, αφού μ’ αυτόν τον τρόπο εγκαταλείπει τον παλαιό αμαρτωλό άνθρωπο και ενδύεται τον νέο και πάναγνο. Του τόνισε επίσης ότι είναι έτοιμη να δεχθεί με αγαλλίαση τον θάνατο και εάν ακόμη της κατακερματίσει τα μέλη του σώματος και της ξεριζώσει τα δόντια, τα νύχια και τη γλώσσα, θα ωφεληθεί τα μέγιστα, αφού τον εαυτό της και όλο της το σώμα τα προσφέρει στον Κύριο, Ο Οποίος και θα τη δοξάσει. Τότε ο ηγεμόνας, αλλά και όλοι οι παρευρισκόμενοι έμειναν άναυδοι από τη σθεναρή ομολογία της οσιάθλου και καλλιπαρθένου μάρτυρος του Ιησού Χριστού.

Όμως το εξαιρετικό θάρρος που επέδειξε η Αναστασία ενώπιον του ειδωλολάτρη ηγεμόνα, του προκάλεσε τέτοιο θυμό, ώστε αποφάσισε να την υποβάλλει σε νέα βασανιστήρια. Έτσι έδωσε τη διαταγή να καρφώσουν στη γη τέσσερις πασσάλους, πάνω στους οποίους τέντωσαν την πανάμωμο παρθένο του Χριστού, την έδεσαν μάλιστα και μπρούμυτα. Κατόπιν το πάναγνο σώμα της άρχισε να καίγεται, αφού από κάτω άναψαν φωτιά με λάδι, πίσσα και θειάφι, ενώ από πάνω τη χτυπούσαν ανελέητα με ξύλα στην πλάτη. Μέσα από αυτό το φρικτό βασανιστήριο το σώμα της καταξεσχίσθηκε, ενώ το αίμα έτρεχε ακατάπαυστα. Η νεανίδα του Χριστού παρέμεινε όμως σταθερή και ακλόνητη στην πίστη της και δεν δείλιασε ούτε μία στιγμή μπροστά σ’ αυτά τα απάνθρωπα βασανιστήρια. Βλέποντας όμως ο ηγεμόνας το άκαμπτο αγωνιστικό φρόνημα και την ανδρεία που επέδειξε η αήττητος μάρτυς, πρόσταξε να τη δέσουν σ’ έναν τροχό. Μόλις άρχισε να γυρίζει ο τροχός, άρχισαν να σπάζουν τα κόκκαλα, γεγονός που δημιούργησε ένα ελεεινό θέαμα. Σ’ αυτή την κρίσιμη και επώδυνη στιγμή του μαρτυρίου, η πολύαθλος και θαρραλέα μάρτυς επικαλέσθηκε τη βοήθεια του Ιησού Χριστού, ώστε να μπορέσει να τη στηρίξει στην πίστη και στον αγώνα της μαρτυρικής της αθλήσεως, αλλά και να τη λυτρώσει από τα χέρια των τυράννων. Και τότε ο Κύριος εισάκουσε τη προσευχή της πάναγνης κόρης και έγινε το θαύμα. Η Αναστασία απελευθερώθηκε από τον τροχό και μέσα από το φρικτό βασανιστήριο βγήκε υγιής και αρτιμελής, χωρίς να έχει στο σώμα της κάποια πληγή ή κάποιο έγκαυμα.

Αλλά ο ειδωλολάτρης και μανιακός ηγεμόνας δεν κατενόησε το μεγαλείο του αληθινού Θεού και συνέχισε τα βασανιστήρια με περισσότερη μανία. Γι’ αυτό και έδωσε τη διαταγή να την κρεμάσουν σε ξύλο και να την καταξεσχίσουν με σιδερένια νύχια. Αλλά και πάλι η πανένδοξος μάρτυς προσευχήθηκε στον Κύριο και οι μανιακοί δήμιοί της σταμάτησαν να τη βασανίζουν ανελέητα. Το παράδοξο αυτό γεγονός προκάλεσε την απορία, αλλά και την οργή του παρανοϊκού ηγεμόνα, ο οποίος αποφάσισε να συνεχίσει αμετανόητος τα φρικτά βασανιστήρια. Έτσι διέταξε να της κόψουν τους μαστούς. Όμως και αυτό το επώδυνο και φοβερό βασανιστήριο το υπέμεινε αγόγγυστα με το νου και την ψυχή της στραμμένα στον Ουράνιο Νυμφίο. Βλέποντας ο αιμοχαρής τύραννος την υπερβολική καρτερία και το αξιοθαύμαστο σθένος της, αποφάσισε να της ξεριζώσει τα δόντια και τα νύχια. Αλλά και πάλι η πανακήρατος νύμφη του Χριστού ευχαριστούσε με όλη της την ψυχή τον Κύριο, αφού αξιώθηκε να μαρτυρήσει για το πάντιμο όνομά Του, ενώ ταυτόχρονα καταφερόταν εναντίον των ειδωλολατρικών θεών, οι οποίοι οδηγούν στην πλάνη και την απώλεια ψυχής.

Όταν όμως ο ειδωλολάτρης ηγεμόνας άκουσε τις κατηγορίες στους προγονικούς θεούς, εξοργίστηκε τόσο πολύ, ώστε διέταξε να της ξεριζώσουν τη γλώσσα από τον φάρυγγα. Μόλις η καλλιπάρθενος μάρτυς άκουσε αυτή τη διαταγή, ζήτησε να την αφήσουν να προσευχηθεί στον Κύριο για να μπορέσει να αντέξει το φρικτό μαρτύριο μέχρι τέλους και έτσι να αξιωθεί του στεφάνου της αιωνίου δόξας. Παρακάλεσε επίσης τον «Πατέρα τῶν οἰκτιρμῶν καί Θεόν πάσης παρακλήσεως» όσοι ασθενείς επικαλούνται το όνομά της για την ίασή τους, να τους θεραπεύει ως πανάριστος ιατρός κάθε ασθένειας. Ενδεικτικό είναι μάλιστα το γεγονός ότι ακούσθηκε θεϊκή φωνή από τον ουρανό που επιβεβαίωνε την πραγματοποίηση του θελήματός της. Μετά από αυτή την ουράνια μαρτυρία ζήτησε να εκτελεσθεί το πρόσταγμα της εκρίζωσης της γλώσσας της. Αμέσως γέμισε αίματα και εξαντλημένη από τα αλλεπάλληλα βασανιστήρια, ζήτησε λίγο νερό. Σ’ αυτή την κρίσιμη στιγμή βρέθηκε ένας ευσεβής χριστιανός, ονόματι Κύριλλος, ο οποίος και της έδωσε νερό. Μόλις όμως πληροφορήθηκε ο ηγεμόνας αυτό το γεγονός, διέταξε να αποκεφαλισθούν τόσο ο χριστιανός Κύριλλος όσο και η πολύαθλος μάρτυς του Χριστού Αναστασία. Το σώμα της έμεινε άθικτο στον τόπο της μαρτυρικής αθλήσεως, χωρίς να το αγγίξει άνθρωπος, ζώο ή πτηνό, κατόπιν θείας βουλής. Αλλά η Πρόνοια του Θεού φρόντισε να παρουσιασθεί Άγγελος Κυρίου στη Σοφία, την πνευματική μητέρα της Αγίας, στην οποία ανακοίνωσε το ένδοξο μαρτυρικό τέλος της πνευματικής της κόρης. Επιπλέον την καθοδήγησε και στον τόπο, όπου κείτονταν το πάναγνο σώμα της. Όταν έφτασε εκεί, αγκάλιασε και φίλησε το σώμα της οσιάθλου μάρτυρος του Χριστού, ευχαριστώντάς την που ακολούθησε και διαφύλαξε όλες τις πνευματικές της παραινέσεις, την παρακάλεσε δε να μεσιτεύσει στον Κύριο, ώστε να αξιωθεί και εκείνη να εισέλθει στη Βασιλεία των Ουρανών. Και ενώ σκεπτόταν τι θα κάνει με το σώμα της Αγίας, εμφανίσθηκαν δύο αξιοσέβαστοι άνδρες, οι οποίοι πήραν το ιερό λείψανο και το μετέφεραν με τη Σοφία στη Ρώμη, όπου και το ενταφίασαν με τις πρέπουσες εκκλησιαστικές τιμές.

Δύο από τα μεγαλύτερα τεμάχια του ιερού και χαριτοβρύτου λειψάνου της Αγίας ενδόξου οσιοπαρθενομάρτυρος Αναστασίας της Ρωμαίας φυλάσσονται στην Ιερά Μονή Γρηγορίου του Αγίου Όρους, όπου η πολύαθλος και θαυματουργός Αγία τιμάται με ομώνυμο παρεκκλήσιο και γεραίρεται ως προστάτιδα και ιατρός της Μονής. Ενδεικτικό είναι μάλιστα το γεγονός ότι η αδιάλειπτος ευεργετική παρουσία της Αγίας στην Αδελφότητα της Ιεράς Μονής Γρηγορίου του Αγίου Όρους οδήγησε στο να εορτάζεται πανηγυρικά η μνήμη της στα μετόχια της Μονής στο Βαθύ Αυλίδος και στο Λιβάδι Κολινδρού Πιερίας, όπου υπάρχουν ναοί αφιερωμένοι στη μνήμη της. Παρεκκλήσια επ’ ονόματι της Αγίας υπάρχουν επίσης στις Ιερές Μονές Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλαμίου Αργολίδος, Κοιμήσεως Θεοτόκου Πανοράματος Θεσσαλονίκης, Παμμεγίστων Ταξιαρχών Αγίου Γεωργίου Νηλείας Πηλίου και Αγίου Γεωργίου Μύλων Φθιώτιδος, καθώς και στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Ν. Ευκαρπίας Θεσσαλονίκης. Αξιομνημόνευτος είναι και ο χρονολογούμενος από τον 12ο αιώνα Ιερός Κοιμητηριακός Ναός της Αγίας στο χωριό Γεννάδι της νότιας Ρόδου, ο οποίος κοσμείται με θαυμάσιες τοιχογραφίες που απεικονίζουν το ένδοξο μαρτύριό της. Η Αγία Αναστασία η Ρωμαία τιμάται επίσης με ομώνυμους ναούς στο Κοντοπούλι Λήμνου, στους Τσουκαλάδες και το Καλαμίτσι Λευκάδος, στους Λιαπάδες Κερκύρας, στο Κλιμάκι Ύδρας και στην περιοχή Άγιος Λάζαρος της Μυκόνου. Πρόσφατα ανεγέρθηκε ναΰδριο προς τιμήν της και στην περιοχή του χωριού Άγιος Βλάσιος της επαρχίας Λεβαδείας του νομού Βοιωτίας. Το νέο αυτό εξωκκλήσιο αποτελεί ιδιοκτησία του ιερέως π. Θεοδώρου Γρηγοράκη, εφημερίου του Ιερού Ναού Αγίου Ανδρέου Γηροκομείου Αθηνών, όπου φυλάσσεται τμήμα της δεξιάς χειρός της Αγίας. Στην Κρήτη επίσης και σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων από την πόλη του Ρεθύμνου, κοντά στον οικισμό Τσεσμέ, βρίσκεται η Ιερά Μονή Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας, όπου στις 20 Φεβρουαρίου 2010 τελέσθηκαν τα θυρανοίξια του επ’ ονόματι της Αγίας καθολικού της Μονής.

Αλλά η πολύαθλος και θαυματουργός Αγία Αναστασία η Ρωμαία είναι η προστάτιδα και των Αρσακείων Σχολείων, αφού σ’ αυτήν την καλλιπάρθενο μάρτυρα του Χριστού είναι αφιερωμένος ο περικαλλής Ιερός Ναός των Αρσακείων Σχολείων στο Ψυχικό. Ο Ναός αυτός αντικατέστησε τον επ’ ονόματι της Αγίας πρώτο Ναό του επί της οδού Πανεπιστημίου Αρσακείου Μεγάρου στο κέντρο των Αθηνών, ο οποίος αφιερώθηκε στην Αγία από τον μεγάλο Ευεργέτη Απόστολο Αρσάκη εις μνήμην της συζύγου του, Αναστασίας. Ο ευρισκόμενος στον αύλειο χώρο των Αρσακείων Σχολείων Ψυχικού Ιερός Ναός της Αγίας ανεγέρθηκε το 1935 επί των ημερών του προέδρου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Ιωάννου Κουντουριώτη σε σχέδια του αρχιτέκτονα Α. Κριεζή και ιστορήθηκε από τον Ιωάννη Ψυχάκη κατά τα έτη 1965-1968. Πολυάριθμα είναι τα θαύματα που έχει επιτελέσει και εξακολουθεί και μέχρι σήμερα να επιτελεί με τη χάρη του Θεού η Αγία Αναστασία η Ρωμαία, αφού πολλοί ασθενείς θεραπεύτηκαν χάρη στη θαυματουργό μεσιτεία της. Άλλωστε οι θαυματουργικές της ιάσεις, οι πάμπολλες αρετές και το φρικτό μαρτύριό της υμνούνται και γεραίρονται μέσα από την Ακολουθία, τον Παρακλητικό Κανόνα, τους Χαιρετισμούς και τα Εγκώμια που έχουν συνταχθεί προς τιμήν της.

Είθε η παρηγορηθείσα και ενδυναμωθείσα υπό του «Πατρός τῶν οἰκτιρμῶν καί Θεοῦ πάσης παρακλήσεως» ένδοξος οσιοπαρθενομάρτυς του Χριστού Αγία Αναστασία η Ρωμαία να πρεσβεύει αδιάλειπτα στον Κύριο και για τη δική μας σωτηρία, να καταστεί δε για όλους μας σύμβολο στην πίστη, πρότυπο στην υπομονή, παραμυθία στις θλίψεις, βάλσαμο στους πόνους και οδοδείκτης στην πνευματική πορεία στους δύσκολους και χαλεπούς καιρούς μας.

Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος

Εκπαιδευτικός

Βιβλιογραφία

· Αγία Αναστασία η Ρωμαία, Βίος –Παράκλησις –Εγκώμια –Θαύματα, Έκδοσις Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, Έκδοσις Ε΄ 2010.

· Πανηγυρική Ακολουθία της Αγίας οσιοπαρθενομάρτυρος Αναστασίας της Ρωμαίας, Έκδοσις Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, Έκδοσις Α΄ 2008.